مهربانی؛ نیروی قلب برای دنیایی بهتر
در دنیایی که روز به روز با جدایی، تفرقه و تنش بیشتری روبه‌رو می‌شویم، نیاز به مهربانی هیچگاه تا این اندازه مهم نبوده است. مهربانی احساسی قلبی است که فراتر از تفاوت‌های نژاد، جنسیت، تحصیلات، باورهای دینی و سیاسی و حتی سطح درآمد قرار می‌گیرد. مهربانی، نیکی ذاتی انسان‌ها را می‌بیند و سعی دارد آن را نمایان کند. این احساس، عشق در عمل است؛ ارتعاشی قدرتمند از قلب که پیوند ما را با یکدیگر عمیق‌تر می‌سازد.
آثار مثبت مهربانی؛ برای دهنده و گیرنده
تحقیقات فراوانی مزایای مهربانی را برای هم دهنده و هم گیرنده نشان داده‌اند. یافته‌ها حاکی از آن است که مهربانی مسری است؛ کسانی که مهربانی دریافت می‌کنند، احتمال بیشتری دارد مهربان‌تر و بخشنده‌تر شوند. در ارائه‌ای ویژه «روز جهانی مهربانی ۲۰۲۴» آمده بود که یک عمل مهربانانه، اغلب گیرنده را تشویق می‌کند که پنج عمل مهربانانه دیگر را به دیگران منتقل کند. دکتر رابین بانرجی، بنیان‌گذار مرکز مطالعه مهربانی دانشگاه ساسکس می‌گوید: «نکته مهم این است که یک عمل مهربانانه می‌تواند تأثیری زنجیروار داشته باشد؛ نه فقط بر دریافت‌کنندگان، بلکه حتی بر کسانی که صرفاً شاهد یا ناظر مهربانی هستند. بنابراین این عدد گاه خیلی بیش از پنج هم هست!»
این دقیقاً هدف جنبش‌هایی مانند «نیکی را دست‌به‌دست کنید» و «مهربانی بداهه» است؛ اینکه مهربانی به هنجار تبدیل شود، به ویژه در این دوران گذار. در مقاله‌ای از Optimist Daily به تاریخ دسامبر ۲۰۲۴ با عنوان «قدرت عظیم اعمال کوچک مهربانی: علم چگونه از تغییرات جهانی ناشی از مهربانی‌های کوچک حمایت می‌کند»، آمده است: «در جامعه‌ای سرشار از اختلافات سیاسی، بحران‌های جهانی و موانع ظاهراً حل‌ناشدنی، باور اینکه تلاش فردی بی‌اهمیت است آسان می‌باشد. اما تحقیقات نشان می‌دهد که همین کار کوچک همدلی و ارتباطی صمیمانه می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای جامعه داشته باشد.»
مهربانی، همدلی و دگرگونی اجتماعی
روان‌شناسان و پژوهشگران دریافته‌اند این اعمال کوچک—خواه حرفی مهربانانه، لحظه‌ای درک متقابل یا نشانی از همبستگی—می‌تواند سبب رشد همدلی، رفع سوگیری‌ها و حتا مقابله با چالش‌های بزرگی مانند تبعیض شود. مقاله مذکور اضافه می‌کند: «اثر این کارهای کوچک فراتر از روابط فردی می‌رود و آنچه روان‌شناسان «مارپیچ صعودی دلسوزی» می‌نامند را رقم می‌زند—یک چرخه بازخورد مثبت که رفتارهای دلسوزانه موجب رشد اجتماعی می‌شود. تغییرات دلسوزانه در هر سطحی—فردی، بین‌فردی یا ساختاری—می‌تواند تحولات ماندگاری ایجاد کند.»
مهربانی و مزایای سلامت روان و جسم
مطالعات چند دهه گذشته درباره‌ی مهربانی نتایج زیر را نشان داده‌اند:
- کاهش تنش
- افزایش طول عمر
- بهبود سلامت قلب و عروق
- افزایش انرژی
- تقویت سیستم ایمنی
- کاهش خطر افسردگی
- روابط قوی‌تر
- عملکرد بهتر در کار و تحصیل
حتی تماشای اعمال مهربانانه در تلویزیون یا شبکه‌های اجتماعی می‌تواند روحیه‌ی ما را بهبود دهد، نوع‌دوستی را بیشتر کند و ارتباط با دیگران را تقویت نماید. در مطالعات آزمایشگاهی اشخاصی که به محتوای مهربانی نگاه می‌کردند، سطح اکسی‌توسین (هورمون عشق) افزایش یافت؛ هورمونی که سبب پیوند بیشتر و کاهش فشار خون می‌شود. اکسی‌توسین همچنین باعث افزایش عزت نفس و خوش‌بینی شده و تنش و واکنش‌پذیری احساسی را کاهش می‌دهد. شرکت‌کنندگان حالتی از اتصال و یکی‌شدن با دیگران را تجربه کردند و سخاوتمندتر شدند.
تماشای همین رفتارهای مهربانانه حتا، رفتارهای نوع‌دوستانه را تحریک می‌کند و تاب‌آوری فردی را افزایش می‌دهد. «رفتار نوع‌دوستانه» اصطلاحی است که جامعه‌شناسان برای توصیف مهربانی، همکاری و دلسوزی نسبت به دیگران به کار می‌برند. یک پژوهش دیگر نشان داد انجام تنها یک عمل مهربانی در هفته، احساس تنهایی، انزوای اجتماعی و اضطراب اجتماعی را کاهش می‌دهد.
به عبارت دیگر، مهربانی فقط یک کار خوبی نیست؛ نیاز اساسی جامعه است. هزینه‌های اقتصادی تنش، فرسودگی شغلی، تنهایی و بی‌ادبی این روزها بسیار بالاست و سالیانه میلیاردها دلار بر دوش جوامع می‌گذارد. بنابراین، حتا اعمال ساده‌ی مهربانانه بسیار مهم و تاثیرگذارند.
چرا مهربانی در دنیا بیشتر نیست؟
احتمالاً یکی از دلایل این است که انسان‌ها باید مهربانی را به‌عنوان یک انتخاب برگزینند و تصمیم بگیرند مهربانی را در عمل بروز دهند. انتخاب برای مهربان‌بودن، عملی از سر محبت قلبی است که منافع عصبی، هورمونی و اجتماعی را فعال می‌کند.
خلق کن، منتظر نباش
عبارت «خلق کن، منتظر نباش» یعنی همان تغییری باش که دوست داری در جهان ببینی؛ منتظر یک تغییر خارجی نباش و یا صبر نکن تا کسی به تو مهربانی کند. خودت با دیگران مهربان باش و از زنجیره فواید آن بهره ببر. این دلیل اصلی محبوبیت تمرین سپاسگزاری در سال‌های اخیر است. سپاسگزاری یک احساس قلبی است که روح را سرزنده می‌سازد، تنش را کاهش می‌دهد و فوایدی مشابه مهربانی دارد. بسیاری افراد دفترچه شکرگزاری دارند یا قبل از خواب به سه نکته مثبت روزانه فکر می‌کنند. اما یادمان باشد تا زمانی که شکرگزاری اصیل نباشد و اگر مکانیکی انجام شود، احساس رضایتی به همراه ندارد و فقط یک کار تکراری خواهد شد.
همدلی و شفقت
همدلی و شفقت نیز جزو احساسات قلبی هستند که در مراقبت‌های سلامت اهمیت زیادی دارند. همدلی یعنی هم‌راهی احساسی با دیگران؛ شفقت یعنی درک و محبت عمیق نسبت به شرایط دیگران. نکته‌ی مهم در تمرین هر یک از این احساسات قلبی—مهربانی، سپاسگزاری، همدلی یا شفقت—افزایش اصالت آنهاست. هرچه این احساسات واقعی‌تر باشند، اثرگذاری بیشتری خواهند داشت، به‌ویژه در دوران پرتنش.
هرچند تمرکز این مقاله بر انتخاب مهربانی بود، اما هر یک از ویژگی‌های قلبی مانند سپاسگزاری، شفقت، محبت، صبر، بخشش، احترام و… همچون جواهراتی در قلب هستند که انتخابِ به عمل رساندن آن‌ها، سبب شکوفایی ما می‌شود. همه‌ی این‌ها، ابعاد مختلف عشق هستند—در طیف عشق قرار دارند. با مهربانی شروع کنید تا دیگر ویژگی‌های مثبت قلبی هم به تدریج در وجودتان نمایان شود و هوش قلب را تجربه کنید.
راهکاری ساده برای تمرین مهربانی
بسیاری این روش را مفید واقع شدند:
- هر روز یک یا دو عمل مهربانانه برای دیگران انجام دهید. سعی کنید این کارها اصیل باشند؛ مثلاً لبخند زدن، باز نگه‌داشتن در برای فرد دیگر، گفتن حرفی محبت‌آمیز، پذیرایی یا گوش‌دادن صمیمانه. این کارها ساده هستند اما اغلب به صورت مکانیکی انجام می‌شوند. برای تاثیرگذاری بیشتر، باید احساس قلبی واقعی در پس این کارها باشد تا مخاطب، مهربانی را حس کند.
- حتی می‌توانید تعداد کارهای مهربانانه را بیشتر هم انجام دهید—عدد آن مهم نیست بلکه اصالت و صداقت مهم است. آنچه اثرگذار است، صداقت و حقیقت وجودی ماست.
- خلاقیت داشته و تمرینات مخصوص خود را بسازید؛ آن را سرگرم‌کننده و نه صرفاً ذهنی کنید. اگر از صمیم قلب باشد ایده‌های خوب به ذهن‌تان بیاید.
تمرین مهربانی، شکرگزاری، همدلی و پیوند قلبی می‌تواند همان نیرویی باشد که قلب و عشق را در جهان فراگیر می‌سازد. پرورش کیفیت‌های قلبی، دریچه‌ای به سوی هدایت هوشمندانه‌ی قلب است که این روزها بسیار مورد نیاز ماست. این کار به ما کمک می‌کند تا همان تغییری باشیم که آرزویش را داریم و موجی از دگرگونی و سلامتی جهانی را پدید آوریم.
.Article made available by HeartMath LLC
